Si u bë Erdogani i Turqisë një nga njerëzit më të fuqishëm në botë – dhe një aleat i Trumpit?

---

Ndërsa presidenti Donald Trump kërkon të riformësojë politikën e jashtme të Uashingtonit në Lindjen e Mesme, udhëheqësi i SHBA-së ka shikuar gjithnjë e më shumë drejt një aleati të hershëm i cili është shfaqur si një nga zërat më me ndikim në rajon – dhe më gjerë.

Vetëm gjatë javës së kaluar, presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan ka dëshmuar veten si një lojtar i rëndësishëm në disa fronte gjeopolitike.

Disa ditë pasi mbikëqyri fundin e një kryengritjeje katër dekadëshe të zhvilluar nga Partia separatiste e Punëtorëve të Kurdistanit (PKK), Erdogan u vlerësua nga Trump për bindjen e tij për të hequr sanksionet ndaj Sirisë dhe madje për t’u takuar me rebelin e vendit, i cili u shndërrua në udhëheqës të përkohshëm, Ahmad al-Sharaa, gjatë një vizite të profilit të lartë në Arabinë Saudite, udhëtimi i parë i huaj i presidencës së dytë të Trumpit.

Turqia, e njohur zyrtarisht si Türkiye, vazhdoi të priste bisedime bërthamore me rrezik të lartë midis Evropës dhe Iranit, së bashku me diskutime të pakapshme të kohës së luftës midis Rusisë dhe Ukrainës.

Angazhimet erdhën ndërsa Trump kërkoi të udhëhiqte përpjekjet diplomatike për të dyja çështjet dhe tani e gjen veten duke u rreshtuar me të vetmin udhëheqës që duket se është i aftë të ndihmojë në avancimin e vizionit të tij.

“Z. Trump e quan atë mik”, kujton Cagri Erhan, këshilltari kryesor i Erdoganit dhe anëtar i këshillit të sigurisë dhe politikës së jashtme të presidencës turke.

“Dhe ai dëshiron që ai të jetë një aktor kyç, si në nivel rajonal ashtu edhe global, për të bashkëpunuar me Shtetet e Bashkuara nën administratën Trump”, thotë Erhan për Newsweek.

“Dhe unë mendoj se të dy vendet mund të përfitojnë reciprokisht në këtë epokë të re”, shton Erhan.

“Receta e Erdoganit” për sukses

Erhan ia atribuon suksesin e Erdoganit katër faktorëve që ai argumenton se përbëjnë një përzierje të dallueshme atributesh që kanë kontribuar në pozicionin e tij si udhëheqësi më me ndikim i Turqisë që nga Mustafa Kemal Ataturku, i cili themeloi republikën moderne në vitin 1923 pas rënies së Perandorisë Osmane dhe Luftës Turke për Pavarësi.

“I pari, ai është me përvojë, për më shumë se 23 vjet tani, ai ka udhëhequr një nga vendet kryesore të NATO-s dhe një nga ekonomitë kryesore midis 20 kombeve të botës”, ka thënë Erhan në margjinat e panelit “Përtej Aleancës: Ripërcaktimi i Marrëdhënieve SHBA-Turqi në një Botë në Ndryshim” të organizuar në Nju Jork nga Drejtoria e Komunikimit e presidencës turke.

Duke dalë nga një “fillim i përulur” në Stamboll, Erdogan e nisi karrierën e tij politike duke u ngjitur në radhët e disa partive islamike që u përplasën me kushtetutën laike të vendit të tij përpara se të themelonte Partinë për Drejtësi dhe Zhvillim (AKP) që përfundimisht e çoi atë në pozitën për kryeministër në vitin 2003.

Ai e ka udhëhequr vendin që atëherë, duke siguruar presidencën në vitin 2014, pas së cilës ai fuqizoi pozicionin dikur ceremonial dhe shpërbëri plotësisht rolin e kryeministrit.

Duke u marrë me shumë presidentë amerikanë dhe udhëheqës të ndryshëm nga kombe të tjera, Erdogan “është i vetëdijshëm për çdo dinamikë në nivel rajonal dhe global”, mendon Erhan. “Ai ka qenë pjesë e tendencave dhe proceseve me të cilat jemi përballur për një çerek shekulli tani”.

Erhan gjithashtu argumentoi se Erdogan ishte jashtëzakonisht “i besueshëm” dhe “gjithmonë i ka mbajtur premtimet dhe zotimet e tij ndaj aleatëve dhe vendeve mike”.

Edhe midis “disa prej vendeve armiqësore”, tha Erhan, “besueshmëria e tij respektohet shumë mirë”.

Ndikimi i presidentit turk i ka dhënë atij “një zë në nivelet rajonale”, sipas Erhan, duke e vendosur atë në një pozicion të shkëlqyer për të çuar përpara qëllimet e tij në disa nga konfliktet më të vështira në botë.

“Kur bëhet fjalë për krizën Rusi-Ukrainë, ai nuk dëshiron që dy fqinjë të Turqisë të luftojnë me njëri-tjetrin dhe [dëshiron që ata] të ulen në një tryezë paqeje”.

Siç vë në pah shkrimi i Newsweek, pavarësisht ofertave nga shumë kombe të tjera, Turqia deri më tani ka provuar të jetë i vetmi vend që ka bashkuar me sukses dy palët në konfliktin më vdekjeprurës të Evropës që nga Lufta e Dytë Botërore.

Përpara bisedimeve të fundit të mbajtura të premten në Stamboll, Erdogan kishte arritur të mbikëqyrte negociatat midis përfaqësuesve rusë dhe ukrainas në pranverën e vitit 2022, dhe atë verë ndërmjetësoi një marrëveshje për të lejuar eksportin e grurit përmes Detit të Zi.

Në atë kohë, Erdogan kishte bërë tashmë lëvizje sizmike në disa rajone të tjera.

Këto përfshijnë forcimin e qeverisë së njohur ndërkombëtarisht të Libisë në Tripoli kundër rivalit të saj me bazë në Bengazi, mbështetjen e operacioneve të Azerbajxhanit për të rimarrë territorin e diskutueshëm të Nagorno-Karabakut nga separatistët e lidhur me Armeninë dhe ruajtjen e ndihmës për grupet rebele siriane të cilat më vonë do të rrëzonin presidentin e hershëm Bashar al-Assad, një aleat i Iranit dhe Rusisë, në dhjetor.

---